Αγάπη VS κτητικότητα. Περί "Εγώ" και "Υπερεγώ"
Θεοδωρής Τσιαμίτας
"Εγώ"... Πόσες φορές χρησιμοποιούμε καθημερινά αυτή την λέξη? Κι αλήθεια, αν μας ρωτούσαν:
Εσύ? Τι εννοείς με αυτό? Τι ακριβώς εννοείς όταν λές "εγώ"? Τί θα απαντούσες τότε?
Δεν είναι τόσο απλό κι εύκολο όσο νομίζουμε στην αρχή, πριν το καλοσκεφτούμε. Ποιός είναι ο "εγώ" που αναφέρεις? Εγώ, ο "Μπάμπης Παπαδόπουλος" (απαντάει με το υποτιθέμενο όνομά του ο φανταστικός μας φίλος που μόλις επινόησα για να με διευκολύνει στην διατύπωση της σκέψης μου και την κατανόησή της απο εσένα). Μα αυτό, είναι μόνο ένα όνομα, δεν είναι? Θα μπορούσαν να σε λένε αλλιώς. Αλλά όπως και να σε έλεγαν, πάλι θα έλεγες "εγώ". Άρα δεν περιγράφει απλά ένα όνομα αυτή η λέξη. Και τότε, τί περιγράφει? Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση με πολλές πιθανές ενδιαφέρουσες απαντήσεις, υποερωτήματα και υποαπαντήσεις. Καταλαβαίνεις τώρα που το πάω. Δεν είναι τόσο απλό. Το αντίθετο μάλιστα.
Θα επιχειρήσω να προσεγγίσω την έννοια του "εγώ" και του εγωισμού. Την προσοχή σου, παρακαλώ.
Είναι αυτονόητο νομίζω πως σε πρώτη φάση, λέγοντας "εγώ" εννοούμε τον εαυτό μας. Ο εαυτός μας όμως είναι μια σύνθετη έννοια, μία σύνθετη ύπαρξη με σύνθετη υπόσταση. Πολύπλοκο... ε?
Ας αρχίσουμε με τα βασικά. Είμαστε -θα έπρεπε τουλάχιστον να ήμασταν- άνθρωποι. Σε τι διαφέρουμε με τα άλλα "ζώα"? Στο οτι έχουμε λογική. Και η λογική (εκτός απ'το οτι σημαίνει μεγαλύτερη ευφυία, καλύτερη επικοινωνία κλπ) μας επιτρέπει να έχουμε συνείδηση. Άρα συνειδητοποιούμε πώς μπορούμε να είμαστε κάτι περισσότερο απο απλώς ζώα. Αυτό μας κάνει μοναδικούς σαν είδος στον πλανήτη. Αυτό μας κάνει ανθρώπους. Αυτό όμως μας κάνει και περισσότερο υπεύθυνους. (Εδώ πρέπει να πώ οτι δεν ισχύει απαραίτητα πως όσοι είναι ανθρωπόμορφοι είναι και Άνθρωποι. Πολλοί, δυστυχώς, μένουν μονάχα άτομα. Σε προηγούμενα κείμενα πιο κάτω εξηγείται ο διαχωρισμός Ανθρώπου-ατόμου).
Σκέψου τώρα πως το "εγώ" είναι όλα τα ένστικτα, οι "ορμές", όλες οι επιθυμίες που σκοπό έχουν την αυτοϊκανοποίηση. (Και δεν εννοώ τον αυνανισμό....... μονάχα! Εννοώ κάθε μορφής ικανοποίηση. Σέξ, φαγητό, κλάμπινγκ με φίλους, κλάμπινγ με "φίλους" του αντίθετου φύλλου, πάλι σέξ, ποδόσφαιρο με την παρέα, καφές σε ένα μαγαζί, ψώνια, ένα παιχνίδι τάβλι, και λοιπές ασχολίες. Οτιδήποτε έχει κύριο και μοναδικό σκοπό να ικανοποιήσει τον εαυτό μας). Αυτό το "εγώ" το έχουν και τα υπόλοιπα ζώα, μόνο που αυτά δεν το ξέρουν. Δεν διαθέτουν λογική και συνείδηση για να το ξέρουν, απλώς το έχουν και δρούν ενστικτωδώς. Εμείς, ξέρουμε πως το έχουμε. Για να υπερβούμε το επίπεδο του "εγώ" είναι αναγκαία η συνειδητοποίηση μέσω της νοημοσύνης και της παιδείας μας πως υπάρχουν οι άλλοι, πως υπάρχουν αξίες, ιδανικά, έννοιες που έχουν πραγματική ουσία και αξία σε αντίθεση με την ικανοποίηση του εαυτού μας αποκλειστικά. Διότι υπάρχουμε μέσα απ το "συνυπάρχουμε" και ως Άνθρωποι καταλαβαίνουμε πως είναι το πρέπον να ζήσουμε με βάση αυτά κι αν χρειαστεί κάποιες φορές να πεθάνουμε και γι'αυτά. Εφόσον αντιλαμβανόμαστε αυτό, καταλαβαίνουμε πως δεν είναι ο εαυτός μας το σημαντικό, αλλά το όλον, η ανθρωπότητα. Εμείς είμαστε μέρος της. Αν κάθε κύτταρο στον οργανισμό μας δούλευε για τον εαυτό του μόνο δεν θα υπήρχαμε εμείς ώς ολότητα. Είναι αναγκαίο τα κύτταρά μας να συνεργάζονται, συντονίζονται και ζούν για την ολότητα, όχι για τον εαυτό τους. Έτσι κι εμείς.
Τώρα λοιπόν, μπορούμε να πούμε πως έχουμε διπλή υπόσταση, σε σχέση με ένα ζώο όπως π.χ. ένας σκύλος. Η πρώτη είναι η "ζωώδης", (που είναι κοινή σε ζώο και άνθρωπο-ή καλύτερα άτομο) το "εγώ". Η δεύτερη είναι αυτή που διαθέτει ο Άνθρωπος, η αναγνώριση ενός ουσιαστικότερου κι ανώτερου επιπέδου ζωής, που ονομάζω "υπερεγώ". Ο λόγος που ταυτίζω το "εγώ" με όσα προανέφερα είναι για να γίνει εύκολα αντιληπτό πως τα περισσότερα-αν όχι όλα-που κάνουν τον κόσμο να δυστυχεί και να προσπαθεί να βρεί την ευτυχία είναι μάταια για έναν Άνθρωπο, διότι πολύ απλά ανοίκουν στην κατηγορία του "εγώ", της αντίληψης του απλοϊκού και ανόητου "ζώου".
Δές το, πολύ απλά, με ένα παράδειγμα: Ζήλια, ένα πολύ άσχημο συναίσθημα και γι'αυτόν που την νιώθει και γι'αυτόν που είναι το αντικείμενο της ζήλιας και το εισπράτει. Κι όμως ενώ κανείς δεν το θέλει αυτό το συναίσθημα, μοιάζει να είναι τόσο συχνά εκεί. Πώς δημιουργείται η ζήλια?
Όταν αρχίσουμε να φοβόμαστε μην χάσουμε την προτίμηση αυτού/ής που θέλουμε εξ'αιτίας κάποιου/ας άλλου/ης.
Δηλαδή όταν φοβόμαστε πως μπορεί να προτιμήσει κάποιον άλλον άνθρωπο στην ζωή του. Μα μισό λεπτό, ποιός στ'αλήθεια πιστεύει οτι αυτό είναι Έρωτας ή Αγάπη? Ποιός νομίζει στ'αλήθεια οτι η ζήλεια προέρχεται απο τον Έρωτα και την Αγάπη? Προς Θεού, είναι ντροπή να λερώνουμε έτσι αυτές τις έννοιες. Αυτό είναι καθαρή κτητικότητα. Είναι το συναίσθημα που δημιουργείται απο το "εγώ" μας που θέλει τον άλλον για δικό του. Για ΚΤΗΜΑ του. Έτσι δημιουργείται και το αρρωστημένο συναίσθημα της ζήλιας! (Όλοι φαντάζομαι πώς το έχουμε νιώσει κάποια στιγμή). Έτσι αντιδρούν και τα ζώα. Θα έχεις σίγουρα παρατηρήσει πως τα ζώα ζηλεύουν τόσο που φτάνουν σε σημείο και να σκοτώνονται πολλές φορές εξ'αιτίας του θιγμένου εγωισμού τους. (Αναφέρομαι και σε απλά και σε ανθρωπόμορφα ζώα).
Αντιθέτως, ο Έρωτας και η αληθινή Αγάπη, είναι έννοιες που μόνο ένας Άνθρωπος μπορεί να συλλάβει, να βιώσει και να εκτιμήσει, όταν συνειδητοποιεί κι επιλέγει να βάζει πάνω απο το "εγώ" του το "υπερεγώ". Τότε, όταν αγαπάει κάποιον θέλει μόνο να του προσφέρει, δίχως να σκέφτεται να πάρει. Και ποτέ δεν υπάρχει περίπτωση να ζηλέψει αυτόν που αγαπάει, διότι θα είναι χαρούμενος με ότι είναι χαρούμενο το πρόσωπο αυτό! Ακόμη κι αν επιλέγει άλλον φίλο, ακόμη αν θέλει άλλον ερωτικό σύντροφο, ακόμη κι αν είναι μακριά του, αν είναι χαρούμενος εκείνος, είναι χαρούμενος κι αυτός που τον αγαπάει, γιατί τον αγαπάει και νοιάζεται μόνο για να 'ναι καλά εκείνος. Αυτό είναι αληθινή Αγάπη και είναι αλήθεια τόσο μαγικό... τόσο Ανθρώπινο!
Όλα τα άλλα (ψευτοαγάπες και ψευτοέρωτες) είναι κτητικότητες, ανασφάλειες και πληγωμένοι εγωισμοί, τίποτε παραπάνω!
Άρα, όποιος θέλει να ονομάζεται στ'αλήθεια Άνθρωπος να βάλει καλά στο μυαλό του πώς πρέπει να το αξίζει. Πως πρέπει να παλέψει γι'αυτό. Πως πρέπει να βάλει κάτω τον εγωισμό του, να θάψει το "εγώ" του που τον κρατάει έρμαιο της αυτοϊκανοποίησης και της ματαιοδοξίας. Έχουμε την δυνατότητα να γίνουμε Άνθρωποι και να προσφέρουμε στους άλλους, όχι για να πάρουμε απο αυτούς μα γιατί τους νοιαζόμαστε και τους αγαπάμε και το επιλέγουμε συνειδητά. Αλλιώς, δεν είμαστε παρά ζώα.
(Κι αν μοιάζω σκληρός, είμαι πρώτα απ'όλα με τον ίδιο μου τον εαυτό, κι αν η αλήθεια είναι αυτή τότε αυτό είναι το πρέπον).
Θεοδωρής Τσιαμίτας
"Εγώ"... Πόσες φορές χρησιμοποιούμε καθημερινά αυτή την λέξη? Κι αλήθεια, αν μας ρωτούσαν:
Εσύ? Τι εννοείς με αυτό? Τι ακριβώς εννοείς όταν λές "εγώ"? Τί θα απαντούσες τότε?
Δεν είναι τόσο απλό κι εύκολο όσο νομίζουμε στην αρχή, πριν το καλοσκεφτούμε. Ποιός είναι ο "εγώ" που αναφέρεις? Εγώ, ο "Μπάμπης Παπαδόπουλος" (απαντάει με το υποτιθέμενο όνομά του ο φανταστικός μας φίλος που μόλις επινόησα για να με διευκολύνει στην διατύπωση της σκέψης μου και την κατανόησή της απο εσένα). Μα αυτό, είναι μόνο ένα όνομα, δεν είναι? Θα μπορούσαν να σε λένε αλλιώς. Αλλά όπως και να σε έλεγαν, πάλι θα έλεγες "εγώ". Άρα δεν περιγράφει απλά ένα όνομα αυτή η λέξη. Και τότε, τί περιγράφει? Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση με πολλές πιθανές ενδιαφέρουσες απαντήσεις, υποερωτήματα και υποαπαντήσεις. Καταλαβαίνεις τώρα που το πάω. Δεν είναι τόσο απλό. Το αντίθετο μάλιστα.
Θα επιχειρήσω να προσεγγίσω την έννοια του "εγώ" και του εγωισμού. Την προσοχή σου, παρακαλώ.
Είναι αυτονόητο νομίζω πως σε πρώτη φάση, λέγοντας "εγώ" εννοούμε τον εαυτό μας. Ο εαυτός μας όμως είναι μια σύνθετη έννοια, μία σύνθετη ύπαρξη με σύνθετη υπόσταση. Πολύπλοκο... ε?
Ας αρχίσουμε με τα βασικά. Είμαστε -θα έπρεπε τουλάχιστον να ήμασταν- άνθρωποι. Σε τι διαφέρουμε με τα άλλα "ζώα"? Στο οτι έχουμε λογική. Και η λογική (εκτός απ'το οτι σημαίνει μεγαλύτερη ευφυία, καλύτερη επικοινωνία κλπ) μας επιτρέπει να έχουμε συνείδηση. Άρα συνειδητοποιούμε πώς μπορούμε να είμαστε κάτι περισσότερο απο απλώς ζώα. Αυτό μας κάνει μοναδικούς σαν είδος στον πλανήτη. Αυτό μας κάνει ανθρώπους. Αυτό όμως μας κάνει και περισσότερο υπεύθυνους. (Εδώ πρέπει να πώ οτι δεν ισχύει απαραίτητα πως όσοι είναι ανθρωπόμορφοι είναι και Άνθρωποι. Πολλοί, δυστυχώς, μένουν μονάχα άτομα. Σε προηγούμενα κείμενα πιο κάτω εξηγείται ο διαχωρισμός Ανθρώπου-ατόμου).
Σκέψου τώρα πως το "εγώ" είναι όλα τα ένστικτα, οι "ορμές", όλες οι επιθυμίες που σκοπό έχουν την αυτοϊκανοποίηση. (Και δεν εννοώ τον αυνανισμό....... μονάχα! Εννοώ κάθε μορφής ικανοποίηση. Σέξ, φαγητό, κλάμπινγκ με φίλους, κλάμπινγ με "φίλους" του αντίθετου φύλλου, πάλι σέξ, ποδόσφαιρο με την παρέα, καφές σε ένα μαγαζί, ψώνια, ένα παιχνίδι τάβλι, και λοιπές ασχολίες. Οτιδήποτε έχει κύριο και μοναδικό σκοπό να ικανοποιήσει τον εαυτό μας). Αυτό το "εγώ" το έχουν και τα υπόλοιπα ζώα, μόνο που αυτά δεν το ξέρουν. Δεν διαθέτουν λογική και συνείδηση για να το ξέρουν, απλώς το έχουν και δρούν ενστικτωδώς. Εμείς, ξέρουμε πως το έχουμε. Για να υπερβούμε το επίπεδο του "εγώ" είναι αναγκαία η συνειδητοποίηση μέσω της νοημοσύνης και της παιδείας μας πως υπάρχουν οι άλλοι, πως υπάρχουν αξίες, ιδανικά, έννοιες που έχουν πραγματική ουσία και αξία σε αντίθεση με την ικανοποίηση του εαυτού μας αποκλειστικά. Διότι υπάρχουμε μέσα απ το "συνυπάρχουμε" και ως Άνθρωποι καταλαβαίνουμε πως είναι το πρέπον να ζήσουμε με βάση αυτά κι αν χρειαστεί κάποιες φορές να πεθάνουμε και γι'αυτά. Εφόσον αντιλαμβανόμαστε αυτό, καταλαβαίνουμε πως δεν είναι ο εαυτός μας το σημαντικό, αλλά το όλον, η ανθρωπότητα. Εμείς είμαστε μέρος της. Αν κάθε κύτταρο στον οργανισμό μας δούλευε για τον εαυτό του μόνο δεν θα υπήρχαμε εμείς ώς ολότητα. Είναι αναγκαίο τα κύτταρά μας να συνεργάζονται, συντονίζονται και ζούν για την ολότητα, όχι για τον εαυτό τους. Έτσι κι εμείς.
Τώρα λοιπόν, μπορούμε να πούμε πως έχουμε διπλή υπόσταση, σε σχέση με ένα ζώο όπως π.χ. ένας σκύλος. Η πρώτη είναι η "ζωώδης", (που είναι κοινή σε ζώο και άνθρωπο-ή καλύτερα άτομο) το "εγώ". Η δεύτερη είναι αυτή που διαθέτει ο Άνθρωπος, η αναγνώριση ενός ουσιαστικότερου κι ανώτερου επιπέδου ζωής, που ονομάζω "υπερεγώ". Ο λόγος που ταυτίζω το "εγώ" με όσα προανέφερα είναι για να γίνει εύκολα αντιληπτό πως τα περισσότερα-αν όχι όλα-που κάνουν τον κόσμο να δυστυχεί και να προσπαθεί να βρεί την ευτυχία είναι μάταια για έναν Άνθρωπο, διότι πολύ απλά ανοίκουν στην κατηγορία του "εγώ", της αντίληψης του απλοϊκού και ανόητου "ζώου".
Δές το, πολύ απλά, με ένα παράδειγμα: Ζήλια, ένα πολύ άσχημο συναίσθημα και γι'αυτόν που την νιώθει και γι'αυτόν που είναι το αντικείμενο της ζήλιας και το εισπράτει. Κι όμως ενώ κανείς δεν το θέλει αυτό το συναίσθημα, μοιάζει να είναι τόσο συχνά εκεί. Πώς δημιουργείται η ζήλια?
Όταν αρχίσουμε να φοβόμαστε μην χάσουμε την προτίμηση αυτού/ής που θέλουμε εξ'αιτίας κάποιου/ας άλλου/ης.
Δηλαδή όταν φοβόμαστε πως μπορεί να προτιμήσει κάποιον άλλον άνθρωπο στην ζωή του. Μα μισό λεπτό, ποιός στ'αλήθεια πιστεύει οτι αυτό είναι Έρωτας ή Αγάπη? Ποιός νομίζει στ'αλήθεια οτι η ζήλεια προέρχεται απο τον Έρωτα και την Αγάπη? Προς Θεού, είναι ντροπή να λερώνουμε έτσι αυτές τις έννοιες. Αυτό είναι καθαρή κτητικότητα. Είναι το συναίσθημα που δημιουργείται απο το "εγώ" μας που θέλει τον άλλον για δικό του. Για ΚΤΗΜΑ του. Έτσι δημιουργείται και το αρρωστημένο συναίσθημα της ζήλιας! (Όλοι φαντάζομαι πώς το έχουμε νιώσει κάποια στιγμή). Έτσι αντιδρούν και τα ζώα. Θα έχεις σίγουρα παρατηρήσει πως τα ζώα ζηλεύουν τόσο που φτάνουν σε σημείο και να σκοτώνονται πολλές φορές εξ'αιτίας του θιγμένου εγωισμού τους. (Αναφέρομαι και σε απλά και σε ανθρωπόμορφα ζώα).
Αντιθέτως, ο Έρωτας και η αληθινή Αγάπη, είναι έννοιες που μόνο ένας Άνθρωπος μπορεί να συλλάβει, να βιώσει και να εκτιμήσει, όταν συνειδητοποιεί κι επιλέγει να βάζει πάνω απο το "εγώ" του το "υπερεγώ". Τότε, όταν αγαπάει κάποιον θέλει μόνο να του προσφέρει, δίχως να σκέφτεται να πάρει. Και ποτέ δεν υπάρχει περίπτωση να ζηλέψει αυτόν που αγαπάει, διότι θα είναι χαρούμενος με ότι είναι χαρούμενο το πρόσωπο αυτό! Ακόμη κι αν επιλέγει άλλον φίλο, ακόμη αν θέλει άλλον ερωτικό σύντροφο, ακόμη κι αν είναι μακριά του, αν είναι χαρούμενος εκείνος, είναι χαρούμενος κι αυτός που τον αγαπάει, γιατί τον αγαπάει και νοιάζεται μόνο για να 'ναι καλά εκείνος. Αυτό είναι αληθινή Αγάπη και είναι αλήθεια τόσο μαγικό... τόσο Ανθρώπινο!
Όλα τα άλλα (ψευτοαγάπες και ψευτοέρωτες) είναι κτητικότητες, ανασφάλειες και πληγωμένοι εγωισμοί, τίποτε παραπάνω!
Άρα, όποιος θέλει να ονομάζεται στ'αλήθεια Άνθρωπος να βάλει καλά στο μυαλό του πώς πρέπει να το αξίζει. Πως πρέπει να παλέψει γι'αυτό. Πως πρέπει να βάλει κάτω τον εγωισμό του, να θάψει το "εγώ" του που τον κρατάει έρμαιο της αυτοϊκανοποίησης και της ματαιοδοξίας. Έχουμε την δυνατότητα να γίνουμε Άνθρωποι και να προσφέρουμε στους άλλους, όχι για να πάρουμε απο αυτούς μα γιατί τους νοιαζόμαστε και τους αγαπάμε και το επιλέγουμε συνειδητά. Αλλιώς, δεν είμαστε παρά ζώα.
(Κι αν μοιάζω σκληρός, είμαι πρώτα απ'όλα με τον ίδιο μου τον εαυτό, κι αν η αλήθεια είναι αυτή τότε αυτό είναι το πρέπον).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου